آیین‌نامه کمیسیون عفو، تبدیل و تخفیف مجازات

تخفیف مجازات فصل اول: تشکیلات

ماده1ـ در اجرای بند 11 از اصل یکصد و دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران درخصوص عفو، تبدیل و تخفیف مجازات و آثار تبعی حکم محکومین در حدود موازین اسلامی، کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات در مرکز و استانها که از این پس در اینآیین‌نامه کمیسیون مرکزی و استانی نامیده می‌شود تشکیل می‌گردد.

ماده2ـ کمیسیون مرکزی مرکب از 5 نفر قضات آشنا به احکام شرع انور و قانون با پایه قضایی 10 به بالا تشکیل می‌گردد که توسط رئیس قوه قضاییه برای مدت 5 سال منصوب می‌شوند.

ماده3ـ رئیس قوه قضاییه یک نفر از اعضا را برای مدت 5 سال به عنوان رئیس کمیسیون انتخاب می‌نماید. جلسات کمیسیون با حضور حداقل 3 عضو رسمیت خواهدیافت و تصمیمات با3 رأی موافق معتبر خواهدبود.

ماده4ـ کمیسیون استانی مرکب است از رئیس کل دادگستری استان، دادستان مرکز استان، قاضی ناظر زندان مربوط و مدیرکل زندانهای استان که توسط رئیس قوه قضاییه برای مدت 3 سال به عضویت کمیسیون مزبور منصوب می‌شوند. جلسات با حضور 3 نفر از اعضای فوق علاوه بر دادستان مربوط به پرونده محکومٌ‌علیه رسمیت خواهدیافت و تصمیمات با 3 رأی موافق معتبر خواهدبود.

ماده5 ـ در پرونده‌های محاکم نظامی هیأتی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، معاون حقوقی و قضایی و معاون نظارت و بازرسی سازمان تشکیل می‌گردد. تصمیمات هیأت مزبور پس از اخذ نظر کمیسیون مقدماتی مرکب از رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح استان، دادستان نظامی استان و مدیرکل سازمان زندانهای استان با رأی اکثریت اعضاء معتبر خواهدبود.

فصل دوم: روش کار

ماده6 ـ اشخاص زیر می‌توانند درخواست عفو را پیشنهاد کنند:

1ـ رئیس دادگستری مربوط.

2ـ دادستان مربوط.

3ـ قاضی ناظر زندان مربوط.

4ـ رئیس زندان مربوط.

5 ـ محکوم علیه.

6 ـ خانواده و بستگان محکوم‌علیه.

ماده7ـ رئیس کل دادگستری هر استان مسوول تشکیل و نظارت بر کمیسیون استانی در مورد عفو محکومین دادگاه‌های عمومی و انقلاب بوده و پس از احراز صحت مندرجات و کامل بودن مدرک نسبت به تشکیل جلسات کمیسیون استانی اقدام می‌نماید.

ماده8 ـ کمیسیون استانی پس از رسمیت نسبت به بررسی مدارک، مندرجات و ارزیابی شرایط درخصوص تقاضای عفو رسیدگی و با اکثریت آراء اتخاذ تصمیم می‌نماید. در صورتی که نظر کمیسیون مزبور بر عفو یا تخفیف مجازات باشد، ضمن تشریح جهات و دلایل مراتب به حوزه ریاست قوه قضاییه جهت قرار دادن در لیست عفو ارسال می‌گردد و در غیراینصورت، ضمن تشریح جهات و دلایل مراتب را جهت رسیدگی و تعیین تکلیف نهایی به کمیسیون مرکزی ارسال خواهدنمود.

تبصره ـ اجرای احکام اعدام، قصاص و حدود شرعی که زمینه عفو را از بین می‌برد تا اعلام نظر قطعی متوقف می‌شود.

ماده9ـ در پیشنهاد عفو، تخفیف و تبدیل مجازات باید مدارک و مندرجات زیر پیوست گردد:

1ـ مشخصات محکوم علیه شامل نام و نام خانوادگی، شهرت، نام پدر، شماره ملی، شماره شناسنامه و محل صدور آن، تاریخ تولد، تابعیت، شغل، سواد، تأهل، تعداد عائله و داشتن یا نداشتن سرپرست.

2ـ تاریخ شروع اجرای مجازات و مدتی که محکوم‌علیه پیش از شروع به اجرا در بازداشت بوده است.

3ـ پیشینه کیفری (درصورت داشتن پیشینه نوع، تعداد و شرح آن قید گردد.)

4ـ استیفاء یا عدم استیفاء حق شاکی خصوصی و کیفیت آن.

5 ـ جرم ارتکابی، میزان محکومیت قطعی، مانده محکومیت در تاریخ تنظیم فرم و میزان عفو درخواستی.

6 ـ سوابق استفاده از عفو یا تخفیف و میزان آن.

7ـ وضعیت اجتماعی، فرهنگی، اخلافی، جسمانی و معیشتی عائله محکوم‌علیه.

8 ـ تاریخ تنظیم فرم پیشنهاد عفو.

9ـ کیفرخواست، رأی بدوی، رأی تجدیدنظر و رضایت‌نامه حسب مورد.

10ـ در مورد محکومیت به اعدام اصل پرونده به ضمیمه برگ پیشنهاد عفو.

ماده10ـ قاضی اجرای احکام شهرستان با وصول تقاضای عفو مکلف است، نکات ذکر شده را از پرونده محکوم‌علیه با دقت نظر، استخراج و ضمایم به صورت خوانا و مصدق از مدارک موردنیاز تهیه و با ذکر نام و نام خانوادگی و سمت خود، آن را گواهی نماید و حداکثر ظرف مدت 3 روز به دبیرخانه کمیسیون استانی ارسال نماید.

ماده11ـ به منظور تحقیق در فرآیند شرایط عفو و سیاست‌های کلان قضایی در مورد زندانیان، کمیسیون مرکزی و استانی می‌تواند رأساً با تعیین و اعزام هیأت به زندان‌های سراسر کشور، بر صحت آن نظارت نماید.

ماده12ـ دبیرخانه کمیسیون مرکزی در تهران تشکیل و امور مربوط به پیشنهادهای عفو را در دفاتر و رایانه ثبت و آماده طرح در کمیسیون می‌نماید و دبیرخانه کمیسیون استانی، تحت نظارت و مسوولیت رئیس کل دادگستری تشکیل و به امور مربوط رسیدگی و نسبت به آماده نمودن درخواستها جهت طرح در کمیسیون و انعکاس مراتب به مرکز اقدام می‌نماید.

ماده13ـ مدیرکل سجل کیفری و عفو و بخشودگی به عنوان دبیر کمیسیون مرکزی، مسوولیت پیگیری امور اداری مربوط به عفو و بخشودگی را عهده‌دار خواهدشد.

ماده14ـ دبیر کمیسیون موظف است درخواست‌ها و پیشنهادهای عفو یا تخفیف مجازات محکومان را به ترتیب تاریخ وصول ثبت و حداکثر ظرف مدت پانزده روز توسط کارشناسان اداره عفو و بخشودگی بررسی و بلافاصله پس از تکمیل شرایط ذکرشده در این آیین‌نامه به منظور طرح به کمیسیون مرکزی ارسال نماید.

ماده15ـ کمیسیون‌های مرکزی و استانی، حداقل هر 15 روز یک بار و در مواقع ضروری به صورت فوق‌العاده تشکیل جلسه می‌دهند. کمیسیون استانی درخواست‌های رسیده را بررسی و تصمیمات اتخاذ شده را یک ماه پیش از موعد مقرر به کمیسیون مرکزی تقدیم می‌نماید و کمیسیون مزبور باید حداکثر 15 روز قبل از موعد مقرر فهرست اسامی دارندگان شرایط عفو را توسط رئیس کمیسیون مرکزی به رئیس قوه قضاییه تقدیم دارد.

ماده16ـ کمیسیون عفو، تخفیف و تبدیل مجازات موظف است اسامی زندانیان واجد شرایط را به تفکیک استان، شهرستان و محکومان سازمان قضایی نیروهای مسلح و ویژه روحانیت را در 2 لیست به شرح زیر تنظیم نماید:

الف) زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به آزادی.

ب) زندانیان مشمول عفو اعطایی منجر به تخفیف یا تبدیل مجازات.

ماده17 ـ حوزه ریاست قوه قضاییه اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی منجر به آزادی آنان می‌شود را بلافاصله به سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی ارسال نموده تا در اسرع وقت و از طریق مقتضی به زندانهای سراسر کشور ابلاغ گردد و تحت نظارت دادستان مربوط درصورتی که به جهت دیگری بازداشت نباشند بلافاصله نسبت به آزادی محکومین مزبور اقدام و نتیجه را ظرف مدت 10 روز گزارش نمایند.

ماده18ـ دبیر کمیسیون عفو و بخشودگی اسامی آن دسته از زندانیانی که عفو اعطایی آنان منجر به تخفیف و یا تبدیل مجازات می‌شود را رأساً به دادستانهای محل ابلاغ تا با نظارت رئیس دادگستری مربوط حداکثر ظرف 20 روز پس از وصول نسبت به اعمال عفو اقدام و مراتب را گزارش نماید.

ماده19ـ فهرست عفو محکومان دادگاه‌های نظامی سراسر کشور و ویژه روحانیت به سازمان قضایی نیروهای مسلح مرکز و دادستان ویژه روحانیت برای ابلاغ، اجرا و نظارت مطابق مفاد این آیین‌نامه ارسال می‌گردد.

ماده20ـ عفو محکومانی که فاقد برخی از شرایط مندرج در این آیین‌نامه باشند، با صلاحدید رئیس قوه قضاییه، به طور جداگانه پیشنهاد خواهدشد.

ماده21ـ مراجع قضایی و قانونی موظفند پاسخ استعلامات دبیرخانه کمیسیون‌های مرکزی و استانی را در اسرع وقت تهیه و ارسال دارند و همچنین تصمیمات متخذه کمیسیون را در جهت انجام وظایف واگذارشده بدون تأخیر اجرا نمایند.

فصل سوم: مناسبت‌های عفو، تخفیف و تبدیل مجازات

ماده22ـ مناسبت‌های عفو و بخشودگی به شرح زیر می‌باشد:

1ـ ولادت حضرت رسول اکرم « ص»، 12 تا 17 ربیع‌الاول.

2ـ مبعث حضرت رسول اکرم « ص» 27 رجب.

3ـ ولادت حضرت امیرالمؤمنین « ع» 13 رجب.

4ـ ولادت حضرت امام حسین « ع» 3 شعبان.

5 ـ ولادت حضرت قائم « ع» 15 شعبان.

6 ـ عید سعید فطر، اول شوال.

7ـ عید سعید قربان، 10 ذیحجه.

8 ـ عید سعید غدیر، 18 ذیحجه.

9ـ سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی 22 بهمن.

10ـ سالروز جمهوری اسلامی، 12 فروردین.

11ـ عید نوروز، اول فروردین.

12ـ سالروز حماسه فتح خرمشهر ویژه عفو محکومان نیروهای مسلح، 3 خرداد.

13ـ ولادت حضرت فاطمه « س» ویژه عفو محکومان نسوان، 20 جمادی‌الثانی.

14ـ سایر مناسبت‌هایی که مقام معظم رهبری موافقت فرمایند.

فصل چهارم: سیاست‌ها و شرایط عفو، تخفیف و تبدیل مجازات

ماده23ـ سیاست‌های عفو، تخفیف و تبدیل مجازات عبارتند از:

1ـ توجه به تدابیر و منویات مقام معظم رهبری در مقاطع اعطای عفو.

2ـ تلقی عفو محکومیت به عنوان یک اقدام معنوی و عنایت نظام جمهوری اسلامی.

3ـ توجه به میزان تأثیر مجازات، اصلاح بزهکار و احراز ندامت.

4ـ توجه به ضرورت‌ها، مصالح اجتماعی، سیاسی و منطقه‌ای.

5 ـ توجه به موارد حق‌الناس و فراهم بودن شرایط و موجبات تأمین ضرر و زیان شاکی خصوصی.

6 ـ توجه به وضعیت و شخصیت محکوم و خانواده وی و اصلاح مجرم.

7ـ توجه به سوابق کیفری از جهت تکرار و تعدد جرم.

8 ـ عدم اعلام عفو تا قبل از زمان صدور عفو.

9ـ اعطای عفو موجب بیهوده جلوه دادن امر قضاء ، احکام صادره و اجرای کیفرهای قانونی نشود.

ماده24ـ شرایط عفو، تخفیف و تبدیل مجازات عبارتند از:

1ـ رعایت سیاست‌ها و تدابیر مندرج در این آیین‌نامه.

2ـ محکومان به اعدام که مجازات شان با استفاده از عفو به حبس ابد تبدیل شده، در صورت تحمل حداقل 10 سال حبس از تاریخ عفو قبلی.

3ـ محکومان به حبس ابد که حبس آنان به 15 سال تقلیل یافته، پس از گذشت 5 سال از تاریخ عفو قبلی.

4ـ محکومان غیر از حبس ابد در صورت تحمل یک چهارم باقی‌مانده حبس از تاریخ عفو قبلی.

تبصره ـ محکومانی که حبس آنان قبلاً مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات قرار گرفته و به جهت جزای نقدی در زندان به سر می‌برند و عاجز از پرداخت می‌باشند، در صورت احراز سایر جهات عفو، مورد عفو قرار می‌گیرند.

ماده25ـ موارد زیر مشمول عفو، تخفیف و تبدیل مجازات نمی‌شود:

1ـ قاچاقچیان حرفه‌ای مواد مخدر.

2ـ مواردی که مجازات آن حق‌الناس است مانند قصاص.

3ـ سرقت مسلحانه.

4ـ تجاوز و زنای به عنف.

5 ـ مصادیق مهم جرایمی از قبیل جاسوسی، محاربه، قاچاق سلاح و مهمات، اختلاس، ارتشاء و آدم‌ربایی.

6 ـ محکومان به جرایم مستوجب حد شرعی اعدام و رجم که با شهادت شهود اثبات شده باشد.

تبصره ـ حرفه‌ای بودن و تعیین مصادیق مهم مقرر در این ماده به تشخیص رئیس قوه قضاییه است.

ماده26ـ اجرای مواد 72، 126 ـ 182 قانون مجازات اسلامی مصوب1370 از شمول این آیین‌نامه خارج است.

ماده27ـ برای محکومانی که تقاضای عفو آنان از طرف کمیسیون رد شده، طرح مجدد درخواست عفو در نوبت بعدی با رعایت شرایط این آیین‌نامه بلامانع است.

ماده28ـ نظر کمیسیون در رد یا قبول پیشنهاد عفو یا تخفیف مجازات باید کتبی، مستند و مستدل باشد.

ماده29ـ درخصوص محکومانی که واجد شرایط مذکور در فصل سوم این آیین‌نامه نیستند لکن صلاحیت برخورداری از عفو را به استناد ماده 20 دارند، کمیسیون استانی پیشنهاد عفو آنان را طی فهرست جداگانه به کمیسیون مرکزی ارسال نموده تا پس از بررسی به نظر رئیس قوه قضاییه برساند.

ماده30ـ این آیین‌نامه در 4 فصل و 30 ماده و 3 تبصره در تاریخ 16/5/1387 مورد تصویب رئیس قوه‌قضاییه قرار گرفت. از تاریخ تصویب این آیین‌نامه، آیین‌نامه کمیسیون عفو و بخشودگی مصوب19 آذر 1373 ملغی است.

رئیس قوه قضائیه ـ سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی

....