بانک نهادی اقتصادی است که وظیفه‌هایی چون تجهیز و توزیع اعتبارات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارز ها، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان، انجام وظیفهٔ قیمومیت و وصایت برای مشتریان، انجام وکالت خریدها و فروش را بر عهده دارند. وظایف بانک مرکزی عبارتست از انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، نگهداری ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانکهای تجاری، ایجاد امکانات اعتباری برای بانکهای تجاری، انجام دادن عملیات تصفیه حساب بین بانک‌ها، صندوقداری و نمایندگی مالی برای عملیات بانکی دولت، اجرای سیاست پولی و کنترل حجم اعتبارات. این بانک مسؤولیت کنترل شبکه بانکی و اداره سیاست پولی ثبات را بر عهده دارد. این بانک، بانکهای دیگر را در جهت ارائهٔ خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعّالیت وامیدارد.
بانک همان نهاد عهده‌دار عملیات پولى، مالی و اعتباری است، کار بانک و به عبارت دیگر بانکدارى عبارت است از ارائۀ خدمات و عملیات بانکى در زمینه‌هاى پولى، مالی و اعتباری، همچون نقل و انتقال پول، نگهدارى سرمایه و سپرده اشخاص و به کارگیرى آن در جهت رشد و توسعۀ اقتصادى، صدور بروات و حواله‌هاى تجاری، اعطاى اعتبار و وام به اشخاص، تأمین اعتبار در جهت توسعۀ بازرگانی، کشاورزى و صنعت، نگاهدارى اموال و اوراق بهادار اشخاص، خرید و فروش فلزات قیمتى و ارز و انتشار اسکناس و اوراق بهادار
قوانین بانک داری
موضوع اصلی، قوانین بانکداری: بانکهای تجاری کنونی دراکثر حوزه‌ها ی قانون گذاری توسط مؤسسات مستقل از دولت تنظیم و تأسیس شده‌اند و مدارک بانکی ویژه‌ای جهت اداره آن می‌طلبد. قانون بانکداری بر اساس یک تحلیل قراردادی از روابط بین بانک و مشتری
این قانون دربردارندهٔ حقوق ومقرراتی است که در این رابطه وجود دارد که به صورت زیر است:
- مانده‌حساب بانکی مقام مالی بین بانک و مشتری است زمانی که حساب دارای اعتبار باشد، بانک این مانده‌حساب را به مشتری بدهکار میشود
- بانک قبول می‌کند تا چک‌های مشتری را تاحد اعتبار حساب است حساب بیشتری بدون داشتن وکالت از سوی آن مشتری مثلا:یک چک که از سوی مشتری کشیده شده‌است، پولی برداشت نکند.
- بانک ممکن است از حساب مشتری بدون داشتن وکالت از سوی آن مشتری مثلاً یک چک که از سوی مشتری کشیده شده‌است پولی برداشت نکند.
- بانک موافقت می‌کند که چک‌های کشیده شده در وجه مشتری را به عنوان نماینده مشتریش جمع‌آوری می‌کند
- بانک دارای این حق است که حسابهای مشتری را با هم ترکیب کنند زیرا هر حساب تنها یک جنبه از همان رابطه اعتباری است
- بانک دارای حق تصرف در مورد چک‌های کشیده شده در وجه مشتری است تا حدی که مشتری به بانک بدهکار باشد
- بانک نباید جزئیات معاملات صورت گرفته از طریق حساب مشتری را فاش کند مگر اینکه مشتری موافقت کند که دراین صورت یک وظیفه عمومی جهت فاش کردن بوجود می‌آید، و سودهای بانک آن را می‌طلبد، قانون، آن را تقاضا می‌کند. بانک نباید حساب یک مشتری را بدون هیچ دلیل منطقی ببندد زیرا پرداخت چک‌ها به روش عادی تجاری، تا چندین روز به تعویق می‌افتد برخی از انواع مؤسسات مالی نظیر جوامع سازندگی واتحادیه‌ها اعتباری ممکن است به صورت بخشی یا تماما معاف از مستلزمات مجوز بانکی باشد و به این ترتیب تحت قوانین مجزایی تدوین و تأسیس شده باشد. الزامات صدور مجوز بانکی در بین حوزه‌های قانونی، متفاوت است اما به طور کلی به قرار زیر است:
- حداقل سرمایه
- نسبت حداقل سرمایه
- مناسب و صحیح برای حسابداران، صاحبان، مدیران، یا کارمندان ارشد بانک
- تأیید طرح تجاری بانکی بعنوان وامی که به قدر کافی محتاطانه و قابل پذیرش می‌باشد
عملکردهای اقتصادی بانک
عملکردهای اقتصادی بانک‌ها به قرار زیر است:
- افتتاح حساب به صورت اسکناس وحساب‌های جاری بصورت چک یا وجه نقد در وجه مشتری
- شبکه‌بندی وتسویه وجوه
- واسطه‌گری اعتبار
- اصلاح وتوسعه کیفیت اعتبار
- انتقال سررسید
- تولید پول
انواع بانک داری
- بانکداری شعبه‌ای: فعالیت بانکی با مجوز تأسیس شعبه.
- بانکداری بی‌شعبه: فعالیت بانکی بدون مجوز تأسیس شعبه.
- بانکداری سرمایه‌گذاری: واسطه‌گری مالی در خرید اوراق بهادار دست اول و عرضه به سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه.
- عمده‌بانک‌داری: انجام عملیات بانکی توسط یک بانک برای یک بنگاه مالی یا بانک دیگر.
- خرده‌بانک‌داری: انجام عملیات توسط یک بانک برای بنگاه‌ها و اشخاص.
انواع بانک
بانک‌ها را می‌توان به انواع مختلف تقسیم کرد از قبیل:
- بانک داری جزئی، که مستقیما با اشخاص وتجارتها ی کوچک سرو کار دارد.
- بانک داری تجاری، که خدمات تجارت بازار متوسط را ارائه می‌دهد
- بانک داری شراکتی، که مربوط به موسسات تجاری بزرگ ومستقل
- بانک داری خصوصی، که خدمات مدیریت سرمایه را برای اشخاص و خانواده‌های دارای ارزش شبکه‌ای بالا فراهم می‌کند.
- بانک داری سرمایه‌گذاری، که مربوط میشود به فعالیت‌هایی که در بازارهای مالی انجام می‌گیرد.
اکثر بانک‌ها و موسسات اقتصادی خصوصی سودآور هستند اما برخی از آنها توسط دولت اداره میشود، یا سازمان‌های غیرانتفاعی می‌باشد..
بانکداری اسلامی
به طور کلی طبق قانون، بانکهای جمهوری اسلامی اعطای تسهیلات بانکی از راه یازده عقد اسلامی مجاز انجام میشود. این عقود مجاز عبارتند از:
- قرض‌الحسنه
- مضاربه
- مشارکت مدنی: در این قرار بازرگانی دو چند شخص حقیقی یا حقوقی (مانند بانک) به منظور ایجاد سود، سرمایه‌های نقدی یا جنسی خود را به شکل مشاع در هم می‌آمیزند
- مشارکت حقوقی: در این قرارداد بانک برای شریک‌شدن در سود شرکت‌ها، سرمایهٔ شرکت‌های سهامی جدید را تأمین می‌کند یا قسمتی از سهام شرکت‌های سهامی موجود را می‌خرد
- فروش اقساطی: بانک به درخواست کتبی مشتری، ماشین‌آلات یا تأسیساتی که عمر مفیدشان بیش از یک سال باشد را خریداری می‌کند و به صورت قسطی به او می‌فروشد
- قرارداد سلف: به پیش‌خرید محصولات آیندهٔ بنگاه‌های تولیدی توسط بانک می‌گویند.این قرارداد ازناحیه فروشنده پیش فروش یاقرارداد سلم نامیده میشود.
- اجاره به شرط تملیک: بانک مورد اجاره را تهیه می‌کند و در اختیار مشتری قرار می‌دهد و در صورت عمل به تعهدات از جانب مشتری، در پایان مدت اجاره مشتری مالک عین مال مورد نظر خواهد شد
- جعاله: به تعهد کارفرما به پرداخت اجرت معین در مقابل عمل مشخص کارگزار گفته میشود
- مزارعه
- مساقات
- خرید دین: قرارداری که بانک‌ها طبق آن می‌توانند اسناد و اوراق تجاری متعلق به واحدهای تولیدی، خدماتی یا بازرگانی را تنزیل کنند.
حساب بانکی
حساب بانکی نشان دهنده ثبت وقایع حساب مالی بین مشتری بانک و موسسهٔ مالی (بانکی) است.
حساب بانکی از نظر بانکداری ممکن است یکی از انواع زیر باشد:
حساب قرض الحسنه :
در بانکداری بین المللی حسابهایی وجود دارند که به منظور عملیات روزمره دریافت و پرداخت استفاده می شوند. به اینگونه حسابها هیچگونه سودی از طرف بانک پرداخت نمی شود ولی خدمات گسترده ای از قبیل کارت و چک روی آن تعریف می گردد. به این حسابها حسابهای جاری گفته می شود. حتی در برخی بانکهای خارجی از اینگونه حسابها کارمزد هم دریافت می گردد.
در ایران با توجه به شرایط و بومی سازی بانکداری بین الملل و تطبیق صنعت با فقه اسلامی و شیعی حساب قرض الحسنه تعریف شده که بعنوان قرض صاحب حساب به بانک است که هر زمان صاحب حساب اراده کند می تواند دریافت نماید.
حساب پس انداز :
حسابهایی که طی قرارداد آن صاحب حساب پول خود را در یک محدوده زمانی در اختیار بانک قرار می دهد که بانک با آن کار کند.
در بانکداری بین الملل بانک مبالغ را جمع آوری کرده و با پول کار می کند و بعنوان سبدگردان مسئولیت تولید سود را بر عهده می گیرد و به صاحب حساب هم سود می دهد.
در بانکداری ایران بانک از طرف صاحب حساب وکیل در سرمایه گذاری می شود و از سود حاصل حق الوکاله خود را برداشت می کند و بقیه را به صاحب حساب می پردازد.
گواهی سپرده :
حسابهایی که با زمان بلندتری نسبت به پس انداز و با تعهد زمانی مشخص و ثابت سپرده گذار پول خود را به بانک می سپرد و بانک سرمایه گذاری و سود خود را برداشته و سود صاحب حساب را نیز پرداخت می نماید.
حواله ارزی
حواله ارزی عبارت است از نوعی دستور پرداخت، که به موجب آن، یک بانک یا مؤسسه مالی به تقاضای مشتری یا دارنده یک حساب بانکی، به یکی از بانکهای کارگزار خود در خارج از کشور، حواله‌ای را صادر می‌کند و از آن موسسه می‌خواهد مبلغ حواله را به ذی‌نفع آن، پرداخت نماید.
حواله‌های ارزی از طریق حساب واسترو و نوسترو، از طریق بانک پوشش دهنده، پرداخت میشود. حواله‌های ارزی به دو گروه حواله‌های صادره و وارده تقسیم می‌شوند. امروزه حواله‌های ارزی از طریق شبکه جهانی سوئیفت انجام میشود.
کارت اعتباری
کارت اعتباری تحت شرایط ویژه ای در برخی کشور ها از جمله ایران مجاز است.
آن حجم پول که در حساب مشتری موجود است و از آن با کمک کارت استفاده (برداشت) می شود، اشکال ندارد، ولی مبلغی که به حساب اعتبار و بدون داشتن وجه ملموس در حساب، به مشتری پرداخت می شود، اگر دارای شخصیت قرض باشد و بر آن سود تعلق گیرد، اصل قرض صحیح، ولی مقدار مازاد، ربح بوده و حرام است.
ایبان
ایبان که مخفف International Bank Account Number(شماره حساب بین‌المللی بانک) می‌باشد و به اختصار IBAN گفته میشود، یک استاندارد بین‌المللی برای شناسایی حسابهای بانکی می‌باشد. این استاندارد فرمت‌های مختلفی در کشورهای مختلف دارد. معمولاً از این کد هنگام واریز پول با واحد یورو به بانکهای کشورهای اروپایی استفاده میشود. از اول ژانویه سال ۲۰۰۷ میلادی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، استفاده از این کد را برای حواله‌های ارزی اجباری کرده است.
….
