مختصری در خصوص شرکت و شرکت های تجاری

تعریف شرکت

شرکت، (به انگلیسی: Company) یک انجمن یا بنگاه تجاری و یا یک شخص حقیقی یا حقوقی و یا ترکیبی از هر دوی آنها است. بنا بر تعریف قانون مدنی ايران، شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه.ولی این تعریف در برگیرنده مشاعات نیز می‌باشد. بنابر مفهومی که از قانون تجارت استنباط می‌شود، شرکت، قراردادی است که بر اساس آن اعضا یا شرکا سود حاصل از سرمایه را تقسیم می‌کنند.شرکت‌ها در قوانین ایران شخصیت حقوقی دارند.

انواع شرکت

بطور کلی در قانون تجارت هفت گونه شرکت تجاری وجود دارد.

1. شرکت سهامی.(شامل شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص)
2. شرکت با مسئولیت محدود.
3. شرکت تضامنی.
4. شرکت مختلط غیر سهامی.
5. شرکت مختلط سهامی.
6. شرکت نسبی.
7. شرکت تعاونی تولید و مصرف.

سهام

سهم (مفرد سهام) اجزایی است، که سرمایه هر شرکت را تشکیل می‌دهد. داشتن سهم، مالکیت مشاعی بر سرمایه ایجاد نمی‌کند، مگر در هنگام انحلال شرکت.

سهام‌دار

به اعضای شرکت، در شرکت‌های سهامی و تعاونی، سهامدار گفته می‌شود. اعضای شرکت، مالکین دارایی آن شناخته نمی‌شوند. بلکه صرفا به نسبت سهام خود، دارای حقوقی نسبت به شرکت خواهند بود. سهام‌دار نسبت به شرکت، حقوق و تعهداتی دارد. میزان این مسئولیت بسته به نوع شرکت، متفاوت است.

هیئت مدیره

هیئتی حداقل ۳ نفره، که کار اداره شرکت را بر عهده دارند، هیئت مدیره نامیده می‌شوند. اعضای هیئت مدیره، الزامأ نباید سهام‌دار شرکت باشند. مدیر عامل توسط هیئت مدیره؛ عزل و نصب می‌شود.

شرکت سهامی خاص

شرکت سهامی خاص (به انگلیسی: Private Joint Stock) نوعی شرکت سهامی است که سهام آن قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار نیست ولی توسط مردم به راحتی قابل معامله است. هنگام تشکیل چنین شرکتی باید تمام سرمایه آن در موقع تأسیس توسط مؤسسان تأمین و بخشی از سرمایه در بانک سپرده‌گذاری شده باشد.

در شرکت‌های سهامی خاص، همانند شرکت با مسئولیت محدود و بر خلاف شرکت تضامنی، مسئولیت هر یک از سهامداران در مورد بدهی‌های شرکت محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری شده در شرکت است و در صورت عدم کفایت مجبور نیستد اموال شخصی خود را در این را مصرف نمایند.

در ایران تفاوت شرکت‌های سهامی خاص با شرکت با مسئولیت محدود این است که شرکت با حداقل سه نفر سهامدار قابل تشکیل است و سهام نیز بدون نیاز به ثبت در دفتر اسناد رسمی قابل نقل و انتقال هستند و در شرکت مسئولیت محدود سرمایه به صورت اعلامی می‌باشد و هر چقدر که اعلام شود احتیاجی به واریز به حساب شرکت ندارد ولی در شرکت سهامی خاص الزاماً ۳۵٪ مبلغ اعلامی می‌بایست به صورت نقد به حساب شرکت واریز گردد و ۶۵٪ در تعهد مابقی ظرف ۵ سال تادیه گردد.

شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن در موقع تأسیس منحصراً بوسیله مؤسسین تأمین می‌گردد.

شرکت سهامی عام

شرکت سهامی عام یکی از انواع شرکت‌های سهامی است که قسمتی از سرمایهٔ آن از طریق فروش سهام به غیرمؤسسان (مردم) تأمین شود.سهام شرکت سهامی عام در بورس اوراق بهادار داد و ستد می‌شود.

سازمان‌های بورس در برخی کشورها معمولاً شرکت‌هایی را می‌پذیرند که دارای سرمایه و اعتبار بسیار قوی باشند. مؤسسان این گونه شرکت‌ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌کند. در این نوع شرکت‌ها، صاحبان سهام می‌توانند سهام خود را در بورس فروخته و در واقع مالکیت خود را به دیگران منتقل کنند.

تعداد شرکا در شرکت سهامی عام زیادتر از سایر انواع شرکت‌های سهامی است؛ این امر می‌تواند منجر به جمع‌شدن سرمایه‌های کوچک و ایجاد یک سرمایه بزرگ بشود که انجام فعالیت‌های اقتصادی سنگین را میسر می‌سازد. در این نوع شرکتها نقل و انتقال سهام آسان است و محدود به رضایت دیگر سهامداران نیست.

شرکت با مسئولیت محدود

شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هریک از شرکاء بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است (م 94 ق.ت) در اسم شرکت باید عبارت (با مسئولیت محدود) قید شود و همچنین اسم شرکت نباید متضمن نام هیچ یک از شرکاء باشد و الا شریکی که اسم او در اسم شرکت قید شده و در مقابل اشخاص ثالث حکم شریک ضامن را در شرکت تضامنی خواهد داشت (م 95 ق.ت).

شرکت تضامنی

شرکت تضامنی (به انگلیسی: general partnership) شرکتی است که تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود و اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد ٬هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض می‌باشند. در صورتی که نام برخی مالکان شرکت و در نام شرکت آمده باشد، شرکت تضامنی محسوب می‌شود.شرکت تضامنی ساده‌ترین نوع از شراکت بر پایه کامن لا است، که برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر، تشکیل می‌شود و در آن شرکاء فعالیت‌های مستمر و مستقل کارآفرینی را تحت نام یک شرکت اجرا می‌کنند. بنیانگذاران در قبال کلیه بدهی‌های شرکت، شخصاً مسئولیت دارند.

شرکت های مختلط

شرکت مختلط یا شرکت غیرسهامی (به انگلیسی: Limited Partnership) گونه‌ای شرکت تضامنی است، که در آن چندین شخص بصورت مشترک، فعالیت‌های کارآفرینی مستقلی را، تحت نام یک شرکت اجرا می‌کنند.در مشارکت محدود، تعهدات یک یا چندین شریک در قبال بستانکاران این شرکت، محدود به سرمایه‌های آنان در شرکت است، (شرکای محدود) در حالی‌که دیگر شرکاء شخصاً در قبال بدهی شرکت، مسئولیت دارند، که این موضوع، مشارکت محدود را از شرکت تضامنی با مسئولیت محدود متمایز می‌نماید.

شرکت نسبی

شركت نسبی شركتی است كه برای امور تجارتی تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر  تشكیل شده و مسئولیت هر یك از شركاء به نسبت سرمایه‌ای است كه در شركت گذاشته است. قانون­گذار برای آگاهی اشخاص ثالث از نسبی بودن مسئولیت شركاء، قید عبارت مزبور را لازم دانسته است. منظور از مسئولیت شركاء به نسبت سرمایه، این است كه هر شریك در صورتی كه دارائی شركت پس از انحلال و تصفیه برای ادای دیون و قروض شركت كافی نباشد، به نسبت سهم‌الشركه خود از كلّ قروض در مقابل طلب­كاران مسئولیت مدنی دارد.

شرکت تعاونی